Volledig bijgewerkte versie van de tekst in het eerste bericht:
Mijn huidige installatie bestaat uit:
Luidsprekers:
Audiostatic DCM3-T7 (dat zijn zwaar gemodificeerde ES-300RS) in 4.1 surround (dus vier van deze knapen):
(<klik voor groter beeld)Zoals je ziet staan de elektrostaten op een forse afstand van de achtermuur en is alles achter en vaak ook opzij van de elektrostaten volgestouwd met cd's, sacd's en dvd's. Dat zorgt voor een vrijwel perfecte diffusie. Waste not, want not!
Je ziet twee rekken met apparatuur. Een is zichtbaar links van de linkerluidspreker, het ander is rechts achter de linkerluidspreker net langs de tv te zien. Het eerste rek bevat alle toestellen die op afstand bediend moeten worden en dus een optisch contact nodig hebben voor de afstandsbediening. Het tweede rek bevat alle toestellen die geen bediening nodig hebben (voornamelijk eindversterkers).
Nu wat meer detail over elk van de toestellen.
LUIDSPREKERS: Audiostatic DCM3-T7: Behalve de twee voorluidsprekers die zichtbaar zijn in de eerste foto, zijn er nog twee DCM3-T7 die zijlings achter mijn zitplaats staan en die dienen voor surroundweergave van muziek en films.
De rechterfoto toont plus een zicht op de modificatie met T700 trafo's van Audio4 in Den Haag. Dit is in feite een ES-100, maar de modificatie is hetzelfde voor een ES-300.
SUBWOOFER: SVSound PC13-UltraDeze is niet zichtbaar op de eerste foto, hij staat opgesteld achter de rechter voorluidspreker.
EINDVERSTERKER voorkanalen: Musical Fidelity P270.2Mijn "ouwe getrouwe". Prachtversterker. Die gaat nooit meer weg!
EINDVERSTERKER achterkanalen: Advance Acoustic MAA406 Verrassend goed voor zijn geld. Advance Acoustic hoeft zich echt nergens voor te schamen, noch qua uiterlijk en afwerking, noch qua prestaties. Dit is wat mij betreft high-end voor een budgetprijs!
MAAR: dat geldt alleen voor de allereerste generatie van dit toestel. Alle latere generaties hebben stelselmatig zwakkere en zwakkere voedingen en komen niet meer in de buurt van de prestaties van dit specifiek toestel.
SURROUNDPROCESSOR en -TUNER-VOORVERSTERKER: Onky Integra PR-SC886Deze vind ik verrassend goed, zeker gezien zijn prijs. Hij is alweer een beetje verouderd omdat hij bijvoorbeeld het nieuwe Atmos formaat niet ondersteunt, maar daar zit ik niet zo mee.
Vrijwel al mijn bronnen zijn digitaal en deze surroundprocessor en -voorversterker ondersteunt zowat alles wat ik erin pomp qua formaten. Meer moet dat niet zijn.
CD-SPELER: Sony CDP-XA20ESBijzonder hieraan is, dat die een vast cd-leesmechanisme heeft en de cd vastgehouden wordt met een puk.
Nu speel ik wel niet vaak meer cd's af -- ik heb de meeste geript en speel die dan af via mijn muziekstreamer.
SACD en DVD-AUDIO: Denon DVD3910Deze universele speler wordt alleen voor muziek gebruikt en speelt sacd's (stereo en multichannel) en dvd-audio af. Hij heeft een analoge multichannel uitgang die naar de Onkyo's analoge multichannel ingang loopt. Zo krijg je toch de allerhoogste kwaliteit. Deze Denon heeft wel een hdmi-uitgang, maar die dient alleen voor video en kan geen sacd of dvd-audio digitaal naar buiten sturen. Moderne allesspelers zoals die van Oppo kunnen dat wel.
BLU-RAY: Sony BDP-S5000ESVoor het afspelen van dvd's en Blu-Ray (ook BR-muziekschijven) dient deze Sony ES Blu-Ray-speler. Hij heeft ook een HD analoge multichanneluitgang, maar in dit geval heb ik hem dus via hdmi aangesloten.
MUZIEKSTREAMER: zelfbouw met Giada A51 als basisHij wordt bediend met behulp van een webinterface en een netbook. De webinterface ziet er zo uit:
Als basis heb ik een Giada A51 minipc'tje gebruikt. Besturingssysteem Debian Linux (rolling release, geen grafische desktop geïnstalleerd), mpd (Music Player Daemon) en de Client175 in python geschreven webinterface daarvoor. Alle muziek staat op een NAS. Zonder GUI start dit systeem binnen luttele seconden op. Het systeem wordt standaard geleverd met een 320 GB notebookhardeschijf, maar het kan ook starten van een eenvoudig usb-stickje. Die Debian zonder GUI en met
mpd en de webinterface
Client175 neemt minder dan 3 GB in beslag.
En het toestelletje is dus 19 cm hoog, 16 cm diep en 3 cm breed (zonder de voet). Heeft HDMI en VGA (maar die gebruik ik niet) en USB (zelfs één USB3) plus S/PDIF optisch via mini-TOSlink. Momenteel heb ik hem via hdmi aangesloten op mijn surroundvoorversterker. Bleek zeer eenvoudig: Debian herkende dat meteen als een geluidskaart en kon er meteen zonder installatie van wat dan ook mee werken. En het verbruik is minder dan 30W als hij muziek staat te spelen.
Zeer goedkoop systeempje, kan ook als htpc gebruikt worden of zelfs als superminidesktop ("nettop").
Tegenwoordig zou ik zoiets maken met een Raspberry PI of zo, en dat geldt eigenlijk ook voor de videostreamer.
VIDEOSTREAMER: volledig zelfbouw, besturingssysteem Debian Testing met Kodien Kodi ziet er ongeveer zo uit:
Mijn eisen voor een streamer: geen eigen opslag. Al mijn muziek en video staat op een NAS en dus moet de streamer die bestanden daar vandaan halen. Bovendien wil ik zowel audio en video kunnen afspelen, maar voor muziek wil ik geen tv moeten hebben opstaan. Er moet dus een andere bedieningsinterface zijn voor muziek dan voor video.
Tot dusver gebruikte ik daar een Netgear EVA9100 voor. Die bood zowel een TV-menu als een webinterface, maar helaas werkten die twee helemaal anders en bood de een functionaliteit die de ander niet had en omgekeerd. Zeer irritant. Tot overmaat van ramp kwam die Netgear het laatste jaar van allerlei videobestanden zeggen dat hij ze niet kon afspelen. Zoiets wordt normaal opgelost via firmware-updates van de fabrikant, maar je raadt het al: zodra er een nieuw model is, stopt de fabrikant daarmee. Als je alleen muziek wil afspelen is dat minder een probleem omdat de formaten daar vrij stabiel blijven, maar voor video heb je echt wel regelmatige updates nodig. Nu kan ik wel een nieuwe AV-streamer kopen genre Dune of Popcorn Hour, maar je bent ook hier steeds afhankelijk van de grillen van de fabrikant voor de updates en bovendien eisen de meeste van die AV-streamers gewoon dat je ze via de tv bedient. Conclusie: zelfbouwen maar.
Eerste probleem: lawaai! We willen natuurlijk geen lawaai van ventilatoren en zo. Er bestaan wel passief gekoelde htpc-kasten, maar die vond ik allemaal te groot. Als je een slimline cd- of dvd-speler formaat wil of nog kleiner, dan moet het een ITX-moederbord worden en krijg je problemen omdat allemaal gekoeld te krijgen. Venitilatoren zijn dan vrijwel onvermijdelijk.
Ik heb gekozen voor een
MS-Tech MC-10-ITX kast en een
MSI E350IA-E45 moederbord met geïntegreerde cpu (AMD Zacate E350 dual core), video (AMD ATI Radeon HD 6310) en geluid (ook AMD en 7.1) en met hdmi-uitgang plus s/pdif en meerkanaalsanaloog. Verbruikt in werking nog geen 30 W. Het probleem dat ik al vlug ondervond, is dat de voeding twee ventilatoren bevat en de cpu heeft er ook een ter koeling. De cpu-ventilator is stil, maar de twee voedingfans zijn dat dus niet en ze zijn duidelijk hoorbaar vanop mijn luisterplaats.
Ik heb de voeding uit de kast gehaald, hem opengemaakt en de voedingsaansluiting van de ventilatoren verlengd en naar buiten gebracht. Op die manier kon ik de voedingsplug van die twee voedingsfans aansluiten op de systeemventilatorenplug van het moederbord. En in het BIOS-setupmenu heb ik dan ingesteld dat de systeemfans maar voor 50% mochten draaien. Dat bleek voldoende om de boel stil te krijgen. En de koeling is nu natuurlijk minder dan eerst, maar als ik aan de fanopeningen van de kast voel is die een ietsje warmer dan lauw. Dat kan dus voor mij. Bovendien kan de computer de ventilatoren versnellen als het te warm zou worden. Het besturingssysteem kan starten vanaf een usb-stick (ook intern), maar omdat ik nog een 60 GB SSD had liggen heb ik die maar gebruikt.
Dan hebben we ook nog software nodig. Geen Windows uiteraard. Linux! Een makkelijke oplossing is
Kodibuntu, een live cd op basis van Ubuntu en met de htpc-software
Kodi als desktop voorgeïnstalleerd. Kodi bestaat ook voor Windows, voor wie masochistisch genoeg is om die gruwelijke gatenkaas absoluut te willen draaien.
Voorheen gebruikte ik deze pc ook als muziekstreamer, maar de laatste versie van Kodi toen dat nog XBMC heette bleek egoïstisch wat de geluidskaart betreft en wou die ineens niet meer delen met andere software. Dat heb ik dan opgelost door de muziekstreamer in een ander pc'tje op te nemen, zodat deze alleen nog maar als videostreamer dient met niet Kodibuntu maar Debian Testing plus Kodi als enige software. Debian Testing is een rolling release en dan kan ik eenvoudig het systeem iedere keer als ik het opstart laten bijwerken. Nieuwe Kodi-versies komen dan volautomatisch mee binnen en herinstallatie hoeft dan noot meer. Dat is bij Kodibuntu meestal wel nodig. De hdmi-uitgang wordt gebruikt om alle video en audio eerst naar de surroundvoorversterker te sturen en van daaruit naar mijn plasma-tv.
AFSTANDSBEDIENING: Logitech Harmony One+ Het was natuurlijk niet de bedoeling tientallen afstandsbedieningen te hebben rondslingeren. Er zijn ruim 15 toestellen die op afstand bediend moeten worden bij verschillende activiteiten. Deze Logitech universele afstandsbediening doet alles op een gebruiksvriendelijke en makkelijke manier. Beste aankoop ooit!
BESCHOUWINGENIk ben een geweldige fan van
Audiostatic luidsprekers. Deze elektrostaten geven volgens mij een fantastisch en uiterst natuurgetrouw geluid. Ze zijn tweedehands voor erg weinig geld op de kop te tikken en te reviseren.
Mensen die eens willen komen luisteren kunnen daar zeker een afspraak voor maken met me. Ik heb een heel brede muzieksmaak en dat gaat van klassiek tot pop. De laatste jaren koop ik wel weinig popmuziek omdat de cd's bijna niet om aan te horen zijn vanwege de verschrikkelijke dyamiekcompressie die stelselmatig toegepast wordt. 'Loudness Wars', heet dat ook wel. Het meest luister ik dezer dagen naar klasssieke muziek, maar ik hou ook erg van bijvoorbeeld synthesizermuziek van Vangelis en vrijwel alles van Mike Oldfield. En filmscores van Hans Zimmer en zo kunnen mij ook zeer bekoren. Mijn favoriete instument is de piano. Als kind heb ik dat zelf zes jaar gedaan en toen ik daar stom genoeg mee stopte (puber he) heb ik wel altijd graag naar pianomuziek geluistered.
Over de jaren heen heb ik heel wat materiaal gehad en weer weggedaan (of soms ook gehouden). Luidsprekers zoals de B&W DM6, IMF TLS-50 en Super Compact, Mission 774, zelfs ooit Eltac Linear Response 6, Magnepan SMGa, enz. Transistor- en buizenversterkers en allerlei soorten cd-spelers. Voor dat laatste heb ik wel een zwak voor de betere Yamaha's, Sony's, Denons en Pioneers.
Het zwakke punt was elke keer weer de weergave van piano. Zodra een concertvleugel met
fff of
ffff aangeslagen wordt, gaat elke conusluidspreker die ik tot dusver gehoord heb steevast vervormen. Pas toen ik bij elektrostaten van Audiostatic terecht kwam (de ES-100 in 2002), klonk een piano voor het eerst zoals hij moest klinken. En zonder vervorming. Alleen de basweergave mocht nog wat beter. En dus kwam ik vervolgens bij Audiostatic DCI en ten slotte bij de ES-300RS terecht. Ook die mochten nog verbeterd worden en ik heb ze dus gemodificeerd. Eerst naar DCM3 (dat is een ES-300RS maar met de segmentering van een DCM5) en ten slotte naar DCM3-T7 (DCM3 met T700A-trafo's van Audio4 in Den Haag (deze firma bestaat inmiddels niet meer, uitbater ging op pensioen).
Nu klinkt alles zoals ik het hebben wil. Het jarenlang experimenteren met verschillende conus- en elektrostatische luidsprekers en versterkers hebben mij veel ervaring opgebracht met het combineren van audiocomponenten. Daar hoort ook een zeer wetenschappelijke benadering bij voor het bepalen van het benodigd versterkervermogen (zie elders op dit forum) en aan welke andere technische parameters een versterker moet voldoen. Ik vind dat het pas zin heeft om naar de 'muzikaliteit' van een versterker te gaan luisteren als hij eerst aan alle technische vereisten voldoet. Kabels moeten gewoon dik genoeg zijn om de vereiste stroomsterkte te kunnen verwerken en gemaakt zijn van koper (geen legeringen en het veel duurdere zilver is weliswaar nog beter maar zinloos) en voorzien zijn van uitstekende niet-oxiderende connectoren. En dat kost absoluut geen vermogen!
Enfin -- 't is lang geworden, maar nu weet je weer wat meer over me.